Choć wiele sporów trafia na salę sądową, coraz więcej osób decyduje się na rozwiązanie konfliktu w sposób bardziej efektywny i mniej obciążający emocjonalnie. W praktyce okazuje się, że istnieją metody, które pozwalają załatwić sprawę szybciej, taniej i z większym wpływem stron na rezultat. Jedną z nich jest mediacja – narzędzie, które zyskuje na znaczeniu nie tylko w sprawach cywilnych, ale też rodzinnych i gospodarczych.
Czym jest mediacja cywilna?
Mediacja cywilna to dobrowolny, poufny i nieformalny sposób rozwiązywania sporów cywilnych – w tym spraw o zapłatę, podział majątku, kwestie rodzinne czy sąsiedzkie. Uczestniczą w niej strony sporu, które – z pomocą mediatora – samodzielnie dochodzą do porozumienia. Zastosowanie mediacji jest możliwe w tych sprawach, w których prawo dopuszcza zawarcie ugody.
Kluczowe zasady mediacji:
- Dobrowolność – każda ze stron musi wyrazić zgodę na udział i może zrezygnować w dowolnym momencie.
- Poufność – wszystko, co zostaje powiedziane w trakcie mediacji, objęte jest tajemnicą i nie może zostać użyte przed sądem.
- Bezstronność mediatora – mediator nie rozstrzyga sporu, lecz wspiera strony w komunikacji i wypracowaniu kompromisu.
- Neutralność i elastyczność – przebieg mediacji oraz treść porozumienia zależą od woli stron.
Przebieg mediacji cywilnej – krok po kroku
1. Zgoda na mediację i wybór mediatora
Mediacja może zostać wszczęta:
- z inicjatywy stron (umowa o mediację lub wniosek jednej strony za zgodą drugiej),
- na podstawie postanowienia sądu (w trakcie toczącego się postępowania).
Mediator może być wybrany samodzielnie przez strony lub wyznaczony przez sąd (z listy stałych mediatorów). W każdej sytuacji udział w mediacji musi być dobrowolny.
2. Sesja wstępna (informacyjna)
Mediator kontaktuje się ze stronami w celu ustalenia terminu spotkania, wyjaśnienia zasad postępowania oraz potwierdzenia gotowości stron do udziału w mediacji. W trakcie tego etapu mediator informuje o zasadzie poufności i dobrowolności, przedstawia swoją rolę i sposób prowadzenia mediacji oraz ustala zakres przedmiotu sporu oraz oczekiwania stron.
3. Spotkania mediacyjne
Spotkania mogą mieć formę wspólnych sesji lub indywidualnych rozmów mediatora z każdą ze stron. W trakcie tych spotkań:
- strony przedstawiają swoje stanowiska, potrzeby i oczekiwania,
- mediator wspiera dialog, pomaga zidentyfikować kwestie sporne i poszukiwać kompromisów,
- strony mają wpływ na przebieg rozmów, ich tempo i proponowane rozwiązania.
Liczba spotkań zależy od złożoności sprawy.
4. Wypracowanie i podpisanie ugody
Jeśli strony osiągną porozumienie:
- mediator pomaga sformułować ugodę w sposób jasny, wykonalny i zgodny z prawem,
- ugoda jest podpisywana przez obie strony oraz mediatora,
- w przypadku mediacji sądowej mediator przekazuje ugodę do sądu celem jej zatwierdzenia.
5. Zakończenie mediacji
Mediacja może zakończyć się:
- zawarciem ugody – sprawa zostaje zamknięta, a sąd (w przypadku mediacji sądowej) może umorzyć postępowanie,
- brakiem porozumienia – mediator sporządza protokół z mediacji i przekazuje go stronom lub sądowi; sprawa toczy się dalej na drodze sądowej.
Co dzieje się po podpisaniu ugody mediacyjnej?
1. Sporządzenie i przekazanie protokołu
Mediator sporządza protokół z przebiegu mediacji oraz dołącza do niego podpisaną ugodę. Dokumenty są przekazywane obu stronom, a także – w przypadku mediacji sądowej – do sądu.
2. Zatwierdzenie ugody przez sąd
Sąd zatwierdzi ugodę, jeśli jej treść:
- nie jest sprzeczna z prawem,
- nie narusza zasad współżycia społecznego,
- nie zmierza do obejścia prawa,
- jest jasna, zrozumiała i wykonalna.
Po zatwierdzeniu przez sąd, ugoda ma moc prawną ugody sądowej, a w przypadku świadczeń pieniężnych – może uzyskać klauzulę wykonalności, stając się tytułem wykonawczym.
3. Skutki zatwierdzenia ugody
- Egzekucja – w razie niewykonania ugody, druga strona może skierować sprawę do komornika.
- Umorzenie postępowania – jeśli mediacja była częścią procesu sądowego, sąd umarza postępowanie po zatwierdzeniu ugody.
- Zwrot opłaty sądowej – przy zawarciu ugody przed pierwszą rozprawą możliwy jest zwrot nawet 100% opłaty sądowej, a po rozpoczęciu rozprawy – 75%.
- Zabezpieczenie przed przedawnieniem – wszczęcie mediacji przerywa bieg przedawnienia roszczeń.
Jak długo może potrwać mediacja cywilna?
Postępowanie mediacyjne wszczęte na podstawie decyzji sądu powinno zostać zakończone w terminie trzech miesięcy. W uzasadnionych przypadkach, zwłaszcza na zgodny wniosek stron, możliwe jest jego przedłużenie – o ile może to przyczynić się do zawarcia ugody i polubownego zakończenia sporu.
Jakie korzyści daje mediacja cywilna?
Mediacja cywilna niesie za sobą szereg praktycznych i psychologicznych korzyści, które często czynią ją znacznie bardziej atrakcyjną niż tradycyjna droga sądowa. Wśród najważniejszych zalet można wymienić:
- Możliwość szybkiego i samodzielnego rozwiązania sporu – strony mają realny wpływ na treść ugody i nie muszą czekać na wyrok sądu. Cały proces jest mniej sformalizowany i zazwyczaj znacznie krótszy.
- Zachowanie wzajemnych relacji – mediacja sprzyja spokojnej komunikacji i porozumieniu, co bywa szczególnie istotne w sprawach rodzinnych, sąsiedzkich czy dotyczących wspólnych interesów.
- Budowanie pozytywnego wizerunku – polubowne zakończenie konfliktu pokazuje gotowość do współpracy i odpowiedzialnego rozwiązywania sporów, co ma znaczenie zwłaszcza w relacjach biznesowych.
- Zmniejszenie napięcia i stresu – mediacja pomaga obniżyć poziom emocji, lepiej zrozumieć perspektywę drugiej strony oraz uporządkować własne potrzeby, co przekłada się na większy komfort psychiczny uczestników.
Dzięki powyższym cechom mediacja staje się nie tylko skutecznym narzędziem prawnym, ale też realnym wsparciem w trudnych sytuacjach życiowych i zawodowych.
Czy mediacja jest rozwiązaniem dla Ciebie?
Jeśli rozważasz skorzystanie z mediacji, warto omówić swoją sytuację z prawnikiem – pomoże Ci zrozumieć możliwe kierunki działania, określić zakres spraw, które można objąć mediacją, i przejść przez wszystkie etapy postępowania. Mediacja to często spokojniejszy i bardziej elastyczny sposób rozwiązania sporu niż postępowanie przed sądem. Jeśli chcesz dowiedzieć się, czy w Twojej sprawie warto rozważyć tę formę zakończenia sporu, skontaktuj się ze mną – porozmawiamy i wspólnie ustalimy najlepszą ścieżkę rozwiązania sporu dla Ciebie.
