W polskim prawie cywilnym obowiązuje zasada wspólności majątkowej małżeńskiej, która oznacza, że z chwilą zawarcia małżeństwa – o ile małżonkowie nie postanowią inaczej – powstaje między nimi majątek wspólny. Jednak nie wszystko, co trafia do majątku jednego z małżonków, automatycznie staje się jego częścią. Szczególnie interesującym przypadkiem jest darowizna. Czy zawsze trafia do wspólnej puli? A może są sytuacje, gdy pozostaje majątkiem osobistym jednego z małżonków?
Czym jest darowizna?
Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, darowizna to nieodpłatne przekazanie określonego składnika majątku jednej osobie przez drugą. Może nią być zarówno pieniądz, nieruchomość, samochód, jak i inne dobra. Ważne jest, że darczyńca działa z zamiarem obdarowania i nie oczekuje niczego w zamian.
Majątek wspólny a majątek osobisty
Z chwilą zawarcia małżeństwa – jeśli nie została zawarta intercyza – między małżonkami powstaje ustawowy ustrój wspólności majątkowej. W jego ramach dzielimy majątek na:
- majątek wspólny – powstały z wynagrodzeń za pracę, dochodów z działalności, środków zgromadzonych na kontach, czy nabytych rzeczy,
- majątek osobisty – czyli składniki majątku, które zostały nabyte jeszcze przed zawarciem małżeństwa lub w szczególnych okolicznościach.
Kiedy darowizna wchodzi do majątku osobistego?
Zgodnie z art. 33 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę – chyba że darczyńca postanowił inaczej. A zatem:
- Jeśli darowizna została przekazana jednemu z małżonków, bez wskazania, że ma wejść do majątku wspólnego – stanowi majątek osobisty.
- Jeśli jednak darczyńca wyraźnie zaznaczy, że darowizna jest przeznaczona dla obojga małżonków, wówczas wchodzi do majątku wspólnego.
Przykład: teściowie przekazują córce mieszkanie, zaznaczając, że darowizna jest wyłącznie dla niej – to jej majątek osobisty. Jeśli jednak zaznaczą, że mieszkanie jest dla “córki i zięcia”, wtedy stanie się ono składnikiem majątku wspólnego.
Wyjątki i pułapki
W praktyce często darczyńcy nie precyzują, czy darowizna ma trafić do majątku wspólnego, czy osobistego. Wówczas stosuje się regułę domniemania, że jeśli nie ma wyraźnego wskazania – darowizna należy do osoby obdarowanej i nie wchodzi do wspólnego majątku.
Warto jednak pamiętać, że nawet majątek osobisty może się “wmieszać” w majątek wspólny – np. jeśli mieszkanie kupione z darowizny zostanie wspólnie wyremontowane z pieniędzy obojga małżonków. W takich przypadkach, w razie rozwodu, mogą pojawić się roszczenia o nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty.
Jak rozstrzyga się spory o przynależność darowizny?
Wola darczyńcy i treść umowy jako kluczowe kryterium
W przypadku sporu między małżonkami, sąd bada przede wszystkim wolę darczyńcy, wyrażoną w treści umowy darowizny. Jeśli w treści aktu darowizny znajduje się jednoznaczne wskazanie, że przekazywany przedmiot ma stanowić składnik majątku wspólnego, to właśnie taką kwalifikację przyjmuje się w praktyce. W sytuacji odwrotnej – gdy darowizna została dokonana na rzecz jednego z małżonków, a dokument nie zawiera żadnego zapisu dotyczącego wspólności majątkowej – uznaje się, że rzecz ta wchodzi do majątku osobistego obdarowanego.
Kryteria analizy przez sąd
Jeśli dochodzi do sporu, to sąd decyduje, do którego majątku – wspólnego czy osobistego – należy darowizna. Pod uwagę brane są:
- treść aktu darowizny lub innego dokumentu potwierdzającego przekazanie przedmiotu,
- intencja darczyńcy,
- sposób użytkowania darowizny po jej przekazaniu,
- ewentualne zeznania świadków,
- inne dokumenty potwierdzające faktyczne ustalenia stron.
Domniemanie i ciężar dowodu
Polskie prawo cywilne wprowadza domniemanie, że darowizna dokonana na rzecz jednego z małżonków należy do jego majątku osobistego. Osoba, która twierdzi, że dana rzecz powinna wejść do majątku wspólnego, musi ten fakt udowodnić. W praktyce wymaga to przedstawienia wyraźnego zapisu w akcie darowizny lub innych dowodów potwierdzających odmienną wolę darczyńcy.
Linia orzecznicza
Orzecznictwo sądowe niezmiennie wskazuje, że przewidziane w art. 33 pkt 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego domniemanie może zostać obalone jedynie poprzez udowodnienie, że darczyńca miał inną wolę co do przynależności przekazywanego składnika majątku. W praktyce oznacza to, że w razie braku jednoznacznych dowodów świadczących o zamiarze włączenia darowizny do majątku wspólnego, przyjmuje się jej przynależność do majątku osobistego obdarowanego małżonka.
Potrzebujesz pomocy w sprawach związanych z darowizną lub podziałem majątku?
Jeśli nie masz pewności, czy darowizna wchodzi do majątku wspólnego, lub chcesz zabezpieczyć swoje interesy przy jej przekazywaniu lub przyjmowaniu – skontaktuj się ze mną. Pomogę Ci dobrać najlepsze rozwiązanie do Twojej sytuacji.
